Dạy học dựa trên tình huống
Dạy học dựa trên tình huống có thật hoặc giống như thật, đòi hỏi sinh viên phải tìm hiểu, suy nghĩ, đề ra được quyết định thích hợp nhất. Đây là một trong những phương pháp dạy học chủ động, được sử dụng ngày càng phổ biến, nhằm khắc phục tình trạng thực tế là trong quá trình học tập, sinh viên không được tự ra các quyết định dẫn đến khi ra thực tiễn sẽ lúng túng, thiếu suy nghĩ, cân nhắc, không đề ra được quyết định hợp lý khi thực hiện nhiệm vụ được phân công.
Tình huống dạy học trở thành đơn vị cấu trúc của bài lên lớp, chứa đựng mối liên hệ mục đích – nội dung – phương pháp theo chiều ngang tại một thời điểm với nội dung là một đơn vị kiến thức. Một tình huống thông thường chỉ trở thành tình huống dạy học khi giảng viên đưa nội dung cần truyền thụ vào và cấu trúc các sự kiện sao cho phù hợp với logic sư phạm, để khi người học giải quyết nó sẽ đạt được mục tiêu dạy học. Tình huống đưa ra trong dạy học phải có tính phức tạp vừa đủ, buộc sinh viên phải suy nghĩ, vận dụng khả năng trí tuệ để giải quyết. Thiết kế hay lựa chọn tình huống từ thực tiễn cần sự đầu tư nghiên cứu của giảng viên. Thầy cô lên lớp có thể tạo ra các nhân vật, sự kiện, bổ sung thông tin để phục vụ cho mục tiêu giảng dạy của mình.
Để thực hiện phương pháp dạy học bằng nghiên cứu tình huống, sinh viên cần chuẩn bị trước về kiến thức, đã được học hay tự học về nội dung cơ bản của tình huống nghiên cứu và cách ra quyết định khi nghiên cứu tình huống. Dạy học bằng tình huống đòi hỏi những kĩ năng phức tạp hơn của thầy cô gồm cách tổ chức lớp học, bố đặt câu hỏi, phân bổ thời gian vừa kỹ và vừa linh hoạt, tổ chức và khuyến khích thảo luận, dẫn dắt mạch lạc, nhận xét và phản biện, thu hút sự chú ý của người học vào tình huống đặt ra. Người dạy phải hiểu rõ các tính chất của học viên cũng như các yếu tố tác động để có sự phối hợp nhuần nhuyễn và cân đối với các phương pháp dạy học khác.
Dạy học tình huống là một hình thức dạy học gây hứng thú và có tính thực tiễn cao. Thông qua các tình huống, sinh viên có thể học được cách đưa ra những câu hỏi chuyên biệt, cách tìm ra giải pháp và chứng minh được câu trả lời của mình bằng khoa học. Tuy nhiên phương pháp dạy học này không nên quá lạm dụng vì có thể gây ra tác dụng ngược, làm cho sinh viên cảm thấy nhàm chán.
Tham khảo:
1. Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, 2021, Sử dụng tình huống phim trong giảng dạy hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên UEH
2. Tác giả Jill Elizabeth Thistlethwaite, 2019, Situation-Based Learning Model Implementation through Thematic Learning as an Effort to Improve the Primary School Students' CPS Ability
https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1265598.pdf